Με το νέο νόμο, απαγορεύεται και είναι απολύτως άκυρη η μεταβίβαση ή η σύσταση εμπράγματου δικαιώματος σε ακίνητο χωρίς υπεύθυνη δήλωση ιδιοκτήτη και βεβαίωση μηχανικού ότι δεν υπάρχει αυθαίρετη κατασκευή στο ακίνητο και δεν έχουν εγκατασταθεί χρήσεις χωρίς άδεια. Ψευδείς ή ανακριβείς βεβαιώσεις όσων εμπλέκονται σε μια δικαιοπραξία (συμβολαιογράφοι, δικηγόροι, μεσίτες, υποθηκοφύλακες κλπ) επισύρουν αυστηρές ποινές και για τους μηχανικούς προβλέπεται μέχρι και αφαίρεση της άδειας άσκησης επαγγέλματος.
Εξαιρούνται τα ακίνητα που θα ενταχθούν στον παρόντα νόμο συγκεκριμένα όσα έχουν κατασκευαστεί έως 28/07/2011, καθώς και αυτά προ του 1955, και όσα περιγράφονται στις περιπτώσεις της παρ.2 του άρθρου 1 του νόμου. Δεν μπορούν να ρυθμιστούν με τον παρόντα νόμο οι αυθαίρετες κατασκευές ή αυθαίρετες χρήσεις που περιγράφονται στην παρ.2 του άρθρου 2 του νόμου.

Συνολική χρονική διάρκεια της τακτοποίησης
Για όλα τα ρυθμιζόμενα αυθαίρετα για 30 χρόνια δεν θα επιβάλλονται πρόστιμα ανέγερσης, διατήρησης ή άλλες κυρώσεις, θα υπάρχει σύνδεση με τα δίκτυα κοινής ωφέλειας και θα μπορούν να γίνονται επισκευαστικές εργασίες αρκεί να μην αυξάνουν τον κτιριακό όγκο του αυθαίρετου κτίσματος. Ειδικά για τις αυθαίρετες κατασκευές ή χρήσεις που βρίσκονται εκτός σχεδίου ή εκτός ορίων οικισμών, οι Δήμοι όλης της χώρας πρέπει να ολοκληρώσουν τον πολεοδομικό τους σχεδιασμό.

Διαδικασία και προθεσμίες της τακτοποίησης
Ο πολίτης απευθύνεται σε μηχανικό ο οποίος κάνει αυτοψία, αναλαμβάνει τη συλλογή των στοιχείων που απαιτούνται για την υπαγωγή στη ρύθμιση και υπολογίζει το «πρόστιμο». Στη συνέχεια συμπληρώνει και υποβάλλει ηλεκτρονικά αίτηση και το ηλεκτρονικό σύστημα εκδίδει έναν «μοναδικό αριθμό» για το αυθαίρετο, εντολή για πληρωμή του κατάλληλου «τέλους υπαγωγής» στη ρύθμιση (παραβόλου), καθώς και το ύψος των πληρωμών σε σχέση με τον αριθμό των δόσεων που θα επιλεγεί από τον πολίτη.
Το τέλος καταβάλλεται (και ηλεκτρονικά μέσω web banking) σε Τραπεζικό ίδρυμα, η πληρωμή πιστοποιείται αυτόματα και ενεργοποιείται η διαδικασία ένταξης. Ακολουθούν οι πληρωμές των δόσεων για τις οποίες ενημερώνεται αυτόματα το σύστημα.
Παράλληλα συγκεντρώνονται ή συντάσσονται τα απαιτούμενα σχέδια και άλλα στοιχεία τα οποία θα πρέπει να υποβληθούν μέχρι την λήξη του νόμου.
Η βεβαίωση μηχανικού είναι απαραίτητη για τη μεταβίβαση του αυθαιρέτου.
Θα γίνονται δειγματοληπτικοί έλεγχοι των ενταγμένων στη ρύθμιση αυθαιρέτων από τις αρμόδιες πολεοδομίες, με επιλογή που θα προκύψει από ηλεκτρονική κλήρωση. Ειδικά για τις πρόχειρες (από ευτελή υλικά) κατασκευές, μετά την καταβολή της αίτησης και του παραβόλου, ειδική επιτροπή θα εξετάσει την αρχιτεκτονική, μορφολογική και αισθητική ένταξη της κατασκευής ως προς το σύνολο του κτιρίου και του κτιστού περιβάλλοντός του.

Υπολογισμός ενιαίου ειδικού προστίμου και τρόπος πληρωμής του.
Το ενιαίο ειδικό πρόστιμο που πρέπει να καταβάλουν οι ιδιοκτήτες υπολογίζεται με βάση το εμβαδόν του ακινήτου, την τιμή ζώνης, συντελεστή 15%, την ύπαρξη ή όχι οικοδομική άδειας, τη θέση του κτίσματος σε περιοχή εντός ή εκτός σχεδίου, το είδος της χρήσης (κύρια και μοναδική κατοικία, άλλη χρήση κ.λ.π), τον τύπο της πολεοδομικής παράβασης (κατ’ επέκταση ή/ και καθ’ ύψος υπέρβαση δόμησης, υπέρβαση κάλυψης, παραβίαση πλάγιων αποστάσεων ή/ και οικοδομικής γραμμής), την αλλαγή ως προς την χρήση της πολεοδομικής άδειας και λοιπές παραβάσεις.
Εάν καταβληθεί ολόκληρο το πρόστιμο γίνεται έκπτωση 20%. Σε περίπτωση δόσεων είναι ισόποσες και όχι μικρότερη από 50 ευρώ. Καθυστέρηση στις δόσεις επιβάλλει προσαύξηση 1% για κάθε μήνα καθυστέρησης.
Διάθεση των ποσών που εισπράττονται από το ενιαίο ειδικό πρόστιμο
Το ενιαίο ειδικό πρόστιμο αποδίδεται υπέρ του Πράσινου Ταμείου, κατατίθεται σε ειδικό κωδικό που ονομάζεται «Περιβαλλοντικό Ισοζύγιο» και διατίθεται για την εξισορρόπηση του ελλείμματος γης και αποκατάσταση της περιβαλλοντικής βλάβης, αύξηση των κοινόχρηστων και ελεύθερων χώρων στους Ο.Τ.Α., κατεδάφιση αυθαιρέτων και ενίσχυση των ασφαλιστικών ταμείων.

Συνέπειες από τη μη υπαγωγή στο νόμο
Για όσα αυθαίρετα δεν υπαχθούν στο νόμο, εφαρμόζονται οι διατάξεις που ισχύουν για τα αυθαίρετα (κατεδάφιση αυθαίρετης κατασκευής και επαναφορά στην προβλεπόμενη χρήση), επιβάλλεται πρόστιμο ανέγερσης σε ποσοστό 30% επί της αξίας τους και πρόστιμο διατήρησης σε ποσοστό 5% επί της αξίας τους και για κάθε έτος από την κατασκευή τους.

Ειδική Υπηρεσία Επιθεώρησης και Κατεδάφισης Αυθαιρέτων (ΕΥΕΚΑ)
Η ΕΥΕΚΑ έχει τις παρακάτω αρμοδιότητες :
• Εντοπίζει και ελέγχει τις αυθαίρετες κατασκευές και εκτελεί τις πράξεις κατεδάφισης με δικά της μηχανικά μέσα ή με μέσα ιδιωτικών επιχειρήσεων μετά από σύναψη σχετικών συμβάσεων. Εάν οι ιδιωτικές επιχειρήσεις αρνηθούν να συνάψουν συμβάσεις, η ΕΥΕΚΑ ενημερώνει τις οικείες Αστυνομικές Αρχές
• Μεριμνά για την ορθή διάθεση των οικοδομικών αποβλήτων (μπάζων)
• Συνεργάζεται με την ΕΚΧΑ Α.Ε. για την ανάθεση τηλεπισκόπησης ή αεροφωτογράφισης της χώρας για πληρέστερο εντοπισμό αυθαίρετων επεμβάσεων και κατασκευών.